.
 "เหตุทำให้เกิดทุกข์ เห็นได้ยาก"

" .. "สมุทัย อันเป็นเหตุทำให้เกิดทุกข์" ก็เป็นสัจจะของจริงของแท้อีกอย่างหนึ่ง ซึ่งท่านผู้รู้ทั้งหลายท่านรับรองแล้วว่าเป็นของแท้ แต่ผู้ที่ไม่รู้อาจไม่เข้าใจ "เพราะสมุทัยเป็นนามธรรมเห็นได้ยาก"

"สมุทัย เกิดจากกาม" คือ "ความใคร่ความพอใจในสิ่งนั้น ๆ" เมื่อมนุษย์เกิดมาอยู่ในกามภพและกามโลก ก็ยากที่จะเห็นตัวสมุทัย "เหมือนกับควันไฟปกคลุมอยู่บนศีรษะหมดเสียแล้ว" ก็ยากที่จะเห็นของภายนอกได้

"แต่คนที่อยู่ภายนอกจะมองเห็นควันไฟนั้นได้ชัดเจน" ฉันใด คนที่เกิดอยู่ในกามโลกและกามภพนี้ ก็ยากที่จะพิจารณาเห็นตัวสมุทัยได้ ฉะนั้น

"กามตัณหา" ความใคร่ความยินดีพอใจในสิ่งที่ตนต้องการ เป็นเหตุให้เกิดความทุกข์ ยิ่งเป็นทุกข์มากเท่าไร ก็ยิ่งปรารถนามากขึ้นโดยลำดับ ความทุกข์ก็ย่อมทวีคูณขึ้นเท่านั้น

เหมือนเชือกผูกขาหมู ยิ่งดิ้นก็ยิ่งรัดแน่นเข้าจนหนังขาด เนื้อขาด จนถึงกระดูก "ท่านเรียกว่า ภวตัณหา" ความอยากเป็น อยากมีเกินขอบเขต เมื่อมีความทุกข์มากขึ้นก็ไม่ปรารถนาความทุกข์นั้น แล้วยิ่งเดือดร้อนกระวนกระวายเป็นทุกข์ยิ่งขึ้น "เรียกว่าทุกข์ เพราะอยากเป็นอยากมี ความอยากมีก็เป็นทุกข์"

"ความไม่อยากมี ไม่อยากเป็น" ก็เป็นทุกข์เช่นกัน "ท่านเรียกว่าวิภวตัณหา" ทุกข์ของโลกนี้ทั้งสิ้นย่อมอยู่ในแวดวงของกองกิเลสทั้งสามนี้ทั้งนั้น เรียกว่า "สมุทัยสัจ" อันเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้เกิดทุกข์ เป็นของจริงของแท้ จะเป็นอย่างอื่นไปไม่ได้ .. "

หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี