ชื่อเดิม: วัดโนนหมากแข้ง (เนื่องจากมีเจดีย์ศิลาแลงสร้างคร่อมตอต้นหมากแข้งใหญ่)

การก่อตั้ง:

• ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าสร้างขึ้นเมื่อใด แต่สันนิษฐานว่าเป็นวัดร้างมาก่อนการสร้างเมืองอุดรธานี

• พ.ศ. 2436: พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม ทรงสร้างวัดขึ้นใหม่พร้อมกับการสร้างเมืองอุดรธานี และพระราชทานนามว่า "วัดมัชฌิมาวาส" ซึ่งหมายถึง "เป็นศูนย์กลาง เป็นย่านกลางแห่งการสร้างความดี" และทรงมอบให้เป็นสมบัติของประชาชนทั่วไป

ความสำคัญและพัฒนาการ:

• เป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองอุดรธานีมาตั้งแต่เริ่มสร้างเมือง

• พ.ศ. 2437: ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา

• พ.ศ. 2440: พระเทพวิสุทธาจารย์ (บุญ ปุญญสิริมหาเถระ) ได้มาอยู่วัด และได้พัฒนาวัดให้เจริญก้าวหน้า เป็นศูนย์กลางการศึกษาพระปริยัติธรรมที่ใหญ่ที่สุดของมณฑลอุดรในสมัยนั้น

• วัดมัชฌิมาวาสเป็นแหล่งกำเนิดโรงเรียนประจำมณฑลอุดร "อุดรพิทยานุกูล" โดยมีหลวงปู่บุญเป็นองค์อุปถัมภ์

• พ.ศ. 2507: ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ

ปูชนียวัตถุสำคัญ:

• หลวงปู่นาค: พระพุทธรูปหินขาว ปางนาคปรก เดิมประดิษฐานอยู่ในเจดีย์ศิลาแลง ปัจจุบันประดิษฐานอยู่หน้าพระอุโบสถ ถือเป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่เมืองอุดรธานี และเป็นสัญลักษณ์ของวัด

• พระพุทธนรสีห์มหามุนี: พระประธานในพระอุโบสถ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย สร้างด้วยคอนกรีตเสริมเหล็ก

• พระพุทธาวศิษฐ์: พระพุทธรูปทองขัด ปางมารวิชัย

เสนาสนะที่สำคัญ:

• พระอุโบสถ: สร้างเมื่อ พ.ศ. 2485 มีลักษณะสถาปัตยกรรมที่สวยงาม
• ศาลาการเปรียญ: สร้างเมื่อ พ.ศ. 2519 เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก 2 ชั้น
• วิหาร: ทรงไทย สร้างเมื่อ พ.ศ. 2514
• กุฏิสงฆ์: จำนวน 32 หลัง
• อาคารโรงเรียนพระปริยัติธรรม
• ศาลาบำเพ็ญกุศล: จำนวน 2 หลัง
• หอระฆัง: 4 หลัง

เจ้าอาวาสที่สำคัญ (เท่าที่ทราบนาม):

รูปที่ 1: พระครูธรรมวินยานุยุตต์ (เฟื้อย) (พ.ศ. 2436 - 2442)

รูปที่ 2: พระครูธรรมวินยานฺย์ตต์ (หนู) (พ.ศ. 2442 - 2450)

รูปที่ 3: พระเทพวิสุทธาจารย์ (บุญ) (พ.ศ. 2452 - 2513)

รูปที่ 4: พระราชพุทธิมุนี (สิงห์) (พ.ศ. 2513 - 2516)

รูปปัจจุบัน: พระพรหมวัชรคุณาภรณ์ (สายพงศ์ อโนมปญฺโญ ป.ธ.5)

วัดมัชฌิมาวาสจึงเป็นวัดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ ศิลปะ และเป็นศูนย์กลางทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญของจังหวัดอุดรธานี

• พระอุโบสถ


• พระพุทธนรสีห์มหามุนี พระประธานในพระอุโบสถ


• พระพุทธรูปหินขาว ปางนาคปรก หรือ "หลวงพ่อนาคปรก" ก็ได้นำมาประดิษฐานไว้ที่หน้าพระอุโบสถ ให้ชาวอุดรฯและจังหวัดใกล้เคียงได้สักการบูชากันมาจนถึงทุกวันนี้ และกลายเป็นพระพุทธรูปที่ขึ้นชื่อในเรื่องของความศักดิ์สิทธิ์คู่วัดมัชฌิมาวาสตลอดมา


• หอระฆัง


• อาคารเสนาสนะ