เรื่องที่ ๒๐ : ศีลข้อที่ ๔

เรื่องของศีล ๕ เราว่ามาถึง ๓ ข้อแล้ว ตอนนี้จะเริ่มข้อที่ ๔ อันได้แก่ มุสาวาทา เวรมณี.......เจตนางดเว้นจากการพูดเท็จ ความมุ่งหมาย ศีลข้อนี้ ท่านบัญญัติไว้ เพื่อป้องกันการทำลายประโยชน์ของตนและผู้อื่น ด้วยการพูดเท็จ และให้รู้จักรักษาวาจาของตน ให้เป็นที่เชื่อถือได้ ข้อห้าม เมื่อเพ่งความมุ่งหมายดังกล่าว พึงทราบว่า ในสิกขาบทนี้ท่านห้าม

๑. มุสา
๒. อนุโลมมุสา
๓. ปฏิสสวะ

การกระทำในข้อ ๑ ศีลขาด การกระทำในข้อ ๒ - ๓ ศีลด่างพร้อย ทางละเมิดศีลมุสา มุสา แปลว่า เท็จ ได้แก่ โกหก ส่วนมากเราเข้าใจว่า การพูดโกหก คือใช้ปากพูด แต่ในทาง ศีล ท่านหมาย ถึงการทำเท็จทุกอย่าง จะเท็จด้วยการพูด หรือเท็จด้วยการไม่พูดก็ เท็จได้ ทั้งนั้น เมื่อแยกวิธีทำเท็จแล้ว ก็มีอยู่ ๒ ทางคือ ทางวาจา และ ทางกาย

เท็จทางวาจา คือพูดออกมาเป็นคำเท็จ ตรงกับคำโกหกชัดๆ ซึ่งเป็นที่เข้าใจกันอยู่แล้ว เท็จทางกาย คือทำเท็จด้วยร่างกาย เช่นเขียนจดหมายโกหก รายงานเท็จ ทำหลักฐานปลอม ตีพิมพ์ข่าวเท็จเผยแผ่ ทำเครื่องหมายให้คนอื่นหลงเชื่อ ตลอดจนการใช้ใบ้ ให้คนอื่นเข้าใจ ผิดเช่นสั่นศีรษะในเรื่องควรรับ หรือพยักหน้าในเรื่องควรปฏิเสธ หมายความว่า ศีลข้อนี้ ผิด ได้ทั้งทางกาย ทั้งทางวาจา แม้อยู่ลำพังคนเดียวก็ผิดได้ คนใบ้พูดไม่เป็นเลยก็ผิดได้