ชีวิตนี้น้อยนัก
ชีวิตคืออายุ
ชีวิตในปัจจุบันชาติของแต่ละคนอย่างยืนนานก็เกินร้อยปีได้ไม่เท่าไหร่
ซึ่งก็ดูราวเป็นอายุที่ไม่ยืนมากนัก
แม้ไม่นำไปเปรียบเทียบกับชีวิตที่ต้องผ่านมาแล้วในอดีต
ที่นับชาติไม่ถ้วนนับปีไม่ได้
และชีวิตที่จะต้องเวียนวนเกิดตายต่อไปอีกในอนาคต
ที่จะนับชาติไม่ถ้วน นับปีไม่ได้อีกเช่นกัน
ที่ปราชญ์ท่านว่า ...ชีวิตนี้น้อยนัก... นั้น
ท่านมุ่งให้เปรียบเทียบกับชีวิตนี้กับชีวิตในอดีตที่นับชาติไม่ถ้วน
และชีวิตในอนาคตที่จะนับชาติไม่ถ้วนอีกเช่นกัน
สำหรับผู้ไม่ยิ่งด้วยปัญญา ไม่สามารถพาตนพ้นทุกข์สิ้นเชิงได้
ทุกชีวิตก่อนแต่จะได้มาเป็นคนเป็นสัตว์อยู่ในปัจจุบันชาติ
ต่างเป็นอะไรต่ออะไรมาแล้วมากมาย
แยกออกไม่ได้ว่ามีกรรมดีกรรมชั่วอะไรบ้าง
ทำกรรมใดก่อน ทำกรรมใดหลัง
ทั้งกรรมดีกรรมชั่วที่ทำไว้ในชาติอดีตทั้งหลาย
ย่อมมากมายเกินกว่าที่ได้มากระทำในชาตินี้
ชีวิตนี้อย่างประมาณไม่ได้
และกรรมดีกรรมชั่วทั้งหลายเหล่านั้น
ย่อมให้ผลตรงตามเหตุทุกประการ
แม้ว่าผลจะไม่อาจเกิดขึ้นพร้อมกันทุกสิ่งทุกอย่าง
และไม่อาจเรียงลำดับตามเหตุที่ได้กระทำแล้วก็ตาม
แต่ผลทั้งหลายย่อมเกิดแน่ แม้เหตุได้กระทำแล้ว
เมื่อมีเหตุย่อมมีผล เมื่อทำเหตุย่อมได้รับผล
และผลย่อมตรงตามเหตุเสมอ
ผู้ใดทำผู้นั้นจักเป็นผู้รับผล เที่ยงแท้แน่นอน
:: สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช