วัดศาลาลอย สุรินทร์ เป็นวัดเก่าแก่ที่มีประวัติยาวนาน มีความสำคัญทางพระพุทธศาสนาและเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวสุรินทร์ เดิมทีเป็นวัดราษฎร์และได้รับการยกฐานะเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ ในปี พ.ศ. 2533

ความเป็นมาและประวัติโดยสังเขป:

• การก่อตั้ง: แม้จะไม่มีบันทึกที่ระบุปีที่สร้างชัดเจน แต่เชื่อกันว่าเป็นวัดที่สร้างขึ้นมานานกว่าร้อยปี และเป็นวัดโบราณที่อยู่คู่เมืองสุรินทร์มาอย่างยาวนาน

• บทบาทสำคัญ:
o ศูนย์กลางการเผยแผ่พระพุทธศาสนา: วัดศาลาลอยเป็นศูนย์ครูปริยัตินิเทศก์จังหวัดสุรินทร์ และเป็นศูนย์กลางในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา มีการจัดให้พระภิกษุสามเณรแสดงธรรมและฝึกสมาธิแก่พุทธศาสนิกชนเป็นประจำ
o พระอารามหลวง: ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกเป็นพระอารามหลวง ชั้นตรี ชนิดสามัญ ในปี พ.ศ. 2533 แสดงถึงความสำคัญและสถานะที่ได้รับการยอมรับในระดับประเทศ

• เจ้าอาวาส: วัดศาลาลอยมีเจ้าอาวาสปกครองดูแลพระภิกษุสามเณรหลายรูปต่อเนื่องกันมา
o พระพรหมวชิรโมลี (ทองอยู่ ญาณวิสุทฺโธ): ท่านเป็นเจ้าอาวาสที่ดำรงตำแหน่งยาวนานและมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาวัด ทั้งในฐานะเจ้าอาวาสวัดศาลาลอย (ทั้งในยุคที่เป็นวัดราษฎร์และพระอารามหลวง) และยังเคยดำรงตำแหน่งสำคัญอื่นๆ เช่น ที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค 11 และรองอธิการบดี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตสุรินทร์ ท่านมรณภาพลงเมื่อวันที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2567

• เสนาสนะสำคัญ: ภายในวัดประกอบด้วยเสนาสนะสำคัญหลายอย่าง เช่น อุโบสถ ศาลาเจดีย์ ศาลาการเปรียญ ศาลาอเนกประสงค์ และกุฏิสงฆ์

วัดศาลาลอยจึงเป็นสถานที่สำคัญทางพุทธศาสนาและเป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดสุรินทร์ ที่ยังคงทำหน้าที่เผยแผ่และจรรโลงพระพุทธศาสนามาจนถึงปัจจุบัน