วัดมหาธาตุ จังหวัดยโสธร เป็นวัดสำคัญคู่บ้านคู่เมืองมาตั้งแต่แรกสร้างเมืองยโสธร (เดิมชื่อบ้านสิงห์ท่า) ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลเมือง

ประวัติการสร้าง:

• ยุคแรก: ตามตำนานพื้นเมืองกล่าวว่า ราวปี พ.ศ. 2313-2319 เจ้าพระวรราชภักดี (เจ้าพระวอ) พร้อมด้วยท้าวหน้า ท้าวคำผง เจ้าก่ำ และเจ้าทิดพรหม ที่อพยพมาจากเมืองหนองบัวลำภู ได้สร้างเมืองขึ้น ณ บริเวณดงผีสิง และสร้างวัดขึ้นเรียกว่า วัดทุ่งสว่าง
• ต่อมา: ในปี พ.ศ. 2321 ท้าวหน้า (ต่อมาได้รับการสถาปนาเป็นเจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช) ได้บูรณปฏิสังขรณ์เจดีย์ใหญ่ในวัดทุ่งสว่าง ซึ่งปัจจุบันคือ พระธาตุอานนท์ และได้เปลี่ยนชื่อวัดเป็น วัดมหาธาตุ ตั้งแต่นั้นมา

โบราณสถานและสิ่งสำคัญภายในวัด:

• พระธาตุอานนท์: สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 1218 ได้รับอิทธิพลศิลปะลาว เป็นเจดีย์ทรงเหลี่ยม ฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัส ภายในบรรจุอัฐิธาตุของพระอานนท์ พระอัครสาวกของพระพุทธเจ้า
• เจดีย์บรรจุอัฐิพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช: สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2354 บรรจุอัฐิของเจ้าเมืองยโสธรคนแรก ตั้งอยู่ข้างพระธาตุอานนท์
• หอไตร: สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2373 เพื่อเก็บรักษาคัมภีร์ใบลานที่พระครูหลักคำนำมาจากเวียงจันทน์ เป็นอาคารไม้กลางสระน้ำ ศิลปะแบบรัตนโกสินทร์
• พระพุทธปฏิมาบุษยรัตน์ (พระแก้วหยดน้ำค้าง หรือ พระแก้วขาว): พระพุทธรูปปางสมาธิ ศิลปะเชียงแสน เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 พระราชทานให้
• พระพุทธโลกนาถมหาธาตุยโสธร: พระพุทธรูปปางมารวิชัยเก่าแก่ เป็นพระประธานในอุโบสถหลังเก่า

วัดมหาธาตุได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานจากกรมศิลปากรเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2491 และเป็นวัดพระอารามหลวง

• พระพุทธปฏิมาบุษยรัตน์ (พระแก้วหยดน้ำค้าง หรือ พระแก้วขาว): พระพุทธรูปปางสมาธิ ศิลปะเชียงแสน เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 พระราชทานให้


• หอไตร: สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2373 เพื่อเก็บรักษาคัมภีร์ใบลานที่พระครูหลักคำนำมาจากเวียงจันทน์ เป็นอาคารไม้กลางสระน้ำ ศิลปะแบบรัตนโกสินทร์


• เจดีย์บรรจุอัฐิพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช: สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2354 บรรจุอัฐิของเจ้าเมืองยโสธรคนแรก ตั้งอยู่ข้างพระธาตุอานนท์


• พระพุทธโลกนาถมหาธาตุยโสธร: พระพุทธรูปปางมารวิชัยเก่าแก่ เป็นพระประธานในอุโบสถหลังเก่า