สญฺญมโต เวรํ น จีรติ ผู้คอยระวังอยู่ ย่อมไม่ก่อเวร
สญฺญมโต เวรํ น จีรติ
ผู้คอยระวังอยู่ ย่อมไม่ก่อเวร
พุทธศาสนสุภาษิต
/อุทาน ขุททกนิกาย/
๏ พุทธสุภาษิต: สญฺญมโต เวรํ น จีรติ
คำอ่าน: สัน-ยะ-มะ-โต เว-รัง นะ จี-ระ-ติ
อธิบาย:
• สญฺญมโต (สัญ-ยะ-มะ-โต): เป็นคำกริยาที่มาจากรากศัพท์ว่า "สํ" (พร้อม, ดี) + "ยม" (ควบคุม, ระงับ) + "โต" (ปัจจัยแสดงความเป็นผู้กระทำ) แปลว่า ผู้ที่ควบคุมตนเองแล้ว, ผู้ที่ระมัดระวังแล้ว, ผู้ที่สำรวมแล้ว, ผู้ที่มีสติ
• เวรํ (เว-รัง): แปลว่า เวร, ความบาดหมาง, ความโกรธแค้น, การจองเวร
• น (นะ): แปลว่า ไม่
• จีรติ (จี-ระ-ติ): เป็นคำกริยาที่มาจากรากศัพท์ว่า "จิร" (นาน) + "ติ" (ปัจจัยแสดงปัจจุบันกาล) แปลว่า ยั่งยืน, ตั้งอยู่ได้นาน, เจริญงอกงาม
เมื่อนำคำทั้งหมดมารวมกัน จะได้ความหมายโดยรวมว่า "ผู้ที่ควบคุมตนเองอยู่ ย่อมไม่ก่อให้เวรยั่งยืน" หรือ "ผู้ที่มีความระมัดระวัง ย่อมไม่ทำให้เวรเจริญงอกงาม"
สรุป:
พุทธสุภาษิตบทนี้สอนถึงความสำคัญของการมีสติ การควบคุมตนเอง และความระมัดระวังในการกระทำและคำพูด เมื่อบุคคลมีความสำรวม ระมัดระวัง ไม่ปล่อยให้กิเลส เช่น ความโกรธ ความแค้น เข้าครอบงำ ก็จะไม่สร้างเหตุแห่งการจองเวรหรือความบาดหมางให้เกิดขึ้น หรือหากมีเหตุการณ์ที่ไม่พึงประสงค์เกิดขึ้น การมีสติและควบคุมตนเองก็จะช่วยให้ไม่ตอบโต้ด้วยความรุนแรงหรือสร้างความเสียหายเพิ่มเติม ทำให้เวรนั้นไม่สามารถตั้งอยู่ได้นานและค่อยๆ จางหายไปในที่สุด
ความหมายโดยละเอียดและนัย:
• การควบคุมตนเองเป็นเกราะป้องกันเวร: การฝึกตนให้เป็นผู้มีสติอยู่เสมอ พิจารณาการกระทำและคำพูดของตนเองอย่างรอบคอบ จะช่วยป้องกันไม่ให้เราสร้างเหตุแห่งความขุ่นเคืองใจหรือความบาดหมางกับผู้อื่น
• การไม่ตอบโต้ด้วยความโกรธ: เมื่อถูกยั่วยุหรือได้รับความไม่เป็นธรรม การตอบโต้ด้วยความโกรธจะยิ่งเป็นการเติมเชื้อไฟให้เวรนั้นลุกลาม การควบคุมอารมณ์และใช้ปัญญาในการแก้ไขปัญหาจึงเป็นทางออกที่ดีกว่า
• การให้อภัยและการปล่อยวาง: การไม่ยึดมั่นในความโกรธแค้นและการให้อภัยแก่ผู้ที่เคยล่วงเกิน จะเป็นการตัดวงจรของเวร ไม่ให้สืบเนื่องต่อไป
• การสร้างเมตตาและไมตรี: การมีจิตใจที่เปี่ยมด้วยเมตตาและความปรารถนาดีต่อผู้อื่น จะช่วยลดโอกาสในการสร้างเวรและส่งเสริมความสัมพันธ์ที่ดีงามในสังคม
โดยสรุปแล้ว พุทธสุภาษิต "สญฺญมโต เวรํ น จีรติ" เน้นย้ำว่า การมีสติ ควบคุมตนเอง และใช้ปัญญาในการดำเนินชีวิต เป็นหนทางสำคัญในการป้องกันและดับเวร ไม่ให้ความบาดหมางและความทุกข์นั้นยั่งยืนต่อไป ๛
