มนุสฺสเผคฺคุํ นาสิเท ยสฺมิ ํ นตฺถิ กตญฺญุตา ความที่ปัญญาไม่มีในผู้ใด ไม่ควรเข้าใกล้ผู้นั้น ซึ่งเป็นมนุษย์กะพี้
"มนุสฺสเผคฺคุํ นาสิเท ยสฺมิ ํ นตฺถิ กตญฺญุตา ความที่ปัญญาไม่มีในผู้ใด ไม่ควรเข้าใกล้ผู้นั้น ซึ่งเป็นมนุษย์กะพี้"
พุทธสุภาษิต
/ทุกนิบาตชาดก/
๏ พุทธสุภาษิต: มนุสฺสเผคฺคุํ นาสิเท ยสฺมิ ํ นตฺถิ กตญฺญุตา
คำอ่าน: มะ-นุด-สะ-เผ็ก-คุง นา-สิ-เท ยัด-สะ-มิง นัด-ถิ กะ-ตัน-ยุ-ตา
คำแปล: ไม่ควรเข้าใกล้คนใดที่ไม่มีความกตัญญู เพราะเขาเป็นมนุษย์กะพี้
อธิบายความหมาย
พุทธสุภาษิตบทนี้สอนให้เราพึงระมัดระวังในการเลือกคบคน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับบุคคลที่ขาดคุณธรรมพื้นฐานที่สำคัญอย่าง "ความกตัญญู"
"มนุสฺสเผคฺคุํ" แปลว่า "มนุษย์กะพี้" คำว่า "กะพี้" ในที่นี้หมายถึงส่วนที่ไร้แก่นสาร ไร้ประโยชน์ ไม่ใช่เนื้อแท้ มักใช้เปรียบกับไม้ที่ผุพัง หรือส่วนที่อ่อนแอของต้นไม้ที่ไม่มีคุณค่า เมื่อนำมาใช้กับมนุษย์ จึงหมายถึงคนที่ไม่มีคุณค่าทางจิตใจ ไม่มีแก่นสารแห่งความดีงาม เปรียบเหมือนต้นไม้ที่ดูภายนอกอาจจะใหญ่โต แต่เนื้อในกลับกลวงโบ๋ ใช้ประโยชน์อะไรไม่ได้
"ยสฺมิ ํ นตฺถิ กตญฺญุตา" แปลว่า "ผู้ใดไม่มีความกตัญญู" เป็นการระบุลักษณะสำคัญของ "มนุษย์กะพี้" นั่นคือ ขาดซึ่งความกตัญญู ความกตัญญูคือคุณธรรมที่สำคัญยิ่งในพระพุทธศาสนา หมายถึง ความรู้คุณ หรือ ความสำนึกในบุญคุณ ที่ผู้อื่นได้ทำไว้ให้ ไม่ว่าจะเป็นบุญคุณจากบิดามารดา ครูบาอาจารย์ ผู้มีพระคุณ หรือแม้กระทั่งสังคมและประเทศชาติ คนที่ไม่มีความกตัญญูคือคนที่ไม่เห็นคุณค่าของความดีที่ผู้อื่นมอบให้ มักจะไม่ตอบแทนคุณ หรือเลวร้ายกว่านั้นคืออาจเนรคุณ หรือคิดร้ายต่อผู้มีพระคุณได้
"นาสิเท" แปลว่า "ไม่ควรเข้าใกล้" หรือ "ไม่ควรคบหา" นี่คือคำแนะนำที่ตรงไปตรงมาว่า เราควรหลีกเลี่ยงการสร้างความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับคนประเภทนี้ เพราะอะไร?
ไม่น่าเชื่อถือ: คนที่ไม่มีความกตัญญูย่อมเป็นคนที่ไม่น่าไว้วางใจ เพราะหากแม้แต่บุญคุณที่ได้รับเขายังไม่เห็นคุณค่า แล้วจะคาดหวังความซื่อสัตย์หรือความดีจากเขาได้อย่างไร
เห็นแก่ตัว: คนที่ขาดความกตัญญูมักจะเป็นคนเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนเป็นหลัก ไม่คำนึงถึงผู้อื่น แม้กระทั่งผู้ที่เคยช่วยเหลือตน
อาจนำภัยมาให้: การคบคนเช่นนี้อาจนำความเดือดร้อนมาสู่ตนเองได้ เพราะเขาอาจหักหลัง ทรยศ หรือทำร้ายเราได้เมื่อถึงคราวจำเป็นหรือเมื่อมีผลประโยชน์เข้ามาเกี่ยวข้อง
สรุป
พุทธสุภาษิตบทนี้สอนให้เรา เลือกคบคนอย่างมีสติและปัญญา โดยให้ความสำคัญกับคุณธรรมภายในจิตใจของบุคคลนั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความกตัญญู
คนที่ขาดความกตัญญูถูกเปรียบว่าเป็น "มนุษย์กะพี้" ซึ่งหมายถึงคนที่ไร้แก่นสาร ไร้คุณค่าทางจิตใจ เพราะคุณธรรมข้อนี้เป็นรากฐานสำคัญของการเป็นคนดี การมีน้ำใจ และการตอบแทนสังคม การคบหาหรือเข้าใกล้คนเช่นนี้อาจนำมาซึ่งความเสียหาย ความผิดหวัง และความเดือดร้อนได้ในภายหลัง
ดังนั้น สุภาษิตนี้จึงเป็นการเตือนให้เราหลีกเลี่ยงการเข้าไปผูกสัมพันธ์ใกล้ชิดกับคนที่ไม่รู้จักบุญคุณ เพื่อป้องกันตนเองจากปัญหาและภัยอันอาจเกิดขึ้นจากการคบคนผิดนั่นเอง
