"น ทุคฺคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารี ชนผู้ประพฤติธรรมไม่ไปสู่ทุคคติ"

พุทธสุภาษิต
/ทุกนิบาตชาดก/

๏
พุทธสุภาษิต: น ทุคฺคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารี
คำแปล: ชนผู้ประพฤติธรรมไม่ไปสู่ทุคติ

อธิบายความหมาย
พุทธสุภาษิตบทนี้เป็นคำสอนที่ยืนยันถึงผลของการประพฤติธรรมอย่างชัดเจน โดยกล่าวว่าผู้ที่ประพฤติธรรมนั้นจะไม่ไปสู่ "ทุคติ" ซึ่งเป็นคำที่มีความหมายลึกซึ้งในทางพระพุทธศาสนา

"ชนผู้ประพฤติธรรม" (ธมฺมจารี) หมายถึง บุคคลที่ดำเนินชีวิตตามหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ไม่ว่าจะเป็นการรักษาศีล (เช่น ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์ ไม่ประพฤติผิดในกาม ไม่พูดเท็จ ไม่ดื่มสุราเมรัย) การเจริญสมาธิ (การฝึกจิตให้สงบ) การเจริญปัญญา (การพิจารณาเห็นสิ่งทั้งหลายตามความเป็นจริง) การทำความดี การละเว้นความชั่ว การมีเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา การช่วยเหลือผู้อื่น การมีความซื่อสัตย์สุจริต และการดำรงตนอยู่ในความไม่ประมาท

"ไม่ไปสู่ทุคติ" (น ทุคฺคตึ คจฺฉติ) คำว่า "ทุคติ" แปลว่า "คติที่ไม่ดี" หรือ "ที่ไปที่ไม่ดี" ในทางพระพุทธศาสนา ทุคติมีหลายระดับและหลายความหมาย:

ในระดับโลกียะ (ในชีวิตปัจจุบัน): ทุคติในที่นี้หมายถึง การประสบกับความทุกข์ ความเดือดร้อน ความลำบาก ความล้มเหลว ความเสื่อมเสียชื่อเสียง การถูกลงโทษ หรือการต้องเผชิญกับผลกรรมที่ไม่ดีต่างๆ ในชีวิตประจำวัน ผู้ที่ประพฤติธรรมมักจะหลีกเลี่ยงสิ่งเหล่านี้ได้ เพราะการกระทำดีนำมาซึ่งผลดี เช่น ผู้ที่ซื่อสัตย์สุจริตย่อมได้รับความไว้วางใจ ผู้ที่ไม่ดื่มสุราย่อมไม่เกิดอุบัติเหตุหรือทะเลาะวิวาท ผู้ที่มีสติย่อมไม่ประมาทและสามารถแก้ไขปัญหาได้ดี

ในระดับโลกุตตระ (หลังความตาย): ทุคติในที่นี้หมายถึง อบายภูมิ 4 ได้แก่ นรก เปรต อสุรกาย และสัตว์เดรัจฉาน ซึ่งเป็นภพภูมิที่เต็มไปด้วยความทุกข์ทรมาน ผู้ที่ประพฤติธรรมอย่างสม่ำเสมอและมีคุณธรรมในจิตใจ ย่อมมีสุคติเป็นที่ไป คือได้ไปเกิดในภพภูมิที่ดี เช่น มนุษย์ หรือเทวดา

ดังนั้น เมื่อกล่าวว่า "ชนผู้ประพฤติธรรมไม่ไปสู่ทุคติ" จึงหมายความว่า ผู้ที่ดำเนินชีวิตอยู่ในกรอบของธรรมะ ไม่ว่าจะเป็นการทำความดี ละเว้นความชั่ว ย่อมจะไม่ประสบกับความเดือดร้อน ความทุกข์ยากลำบากในชีวิตปัจจุบัน และเมื่อละโลกไปแล้วก็ย่อมไม่ไปเกิดในภพภูมิที่ต่ำทรามหรือเป็นที่อันไม่พึงปรารถนา

สรุป
พุทธสุภาษิตบทนี้เน้นย้ำถึง อานิสงส์ของการประพฤติธรรมว่าเป็นการสร้างหลักประกันชีวิตที่ดีที่สุด ผู้ที่ประพฤติธรรมคือผู้ที่สร้างเหตุปัจจัยแห่งความสุขและความเจริญให้แก่ตนเอง การกระทำดีนำมาซึ่งผลดีฉันใด การละเว้นความชั่วก็ย่อมป้องกันไม่ให้เกิดผลร้ายฉันนั้น

การที่ผู้ประพฤติธรรมไม่ไปสู่ทุคตินั้น ไม่ใช่เรื่องของโชคช่วยหรืออภินิหาร แต่เป็นไปตามกฎแห่งกรรมที่ว่า "ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว" ผู้ที่ประพฤติธรรมย่อมมีสติปัญญาในการดำเนินชีวิต ไม่สร้างปัญหาให้ตนเองและผู้อื่น อีกทั้งยังสั่งสมบุญกุศลที่จะนำพาไปสู่สุคติภูมิในสัมปรายภพ (ภพหน้า) การประพฤติธรรมจึงเป็นการลงทุนที่คุ้มค่าที่สุดสำหรับชีวิตทั้งในปัจจุบันและอนาคต
๛