วัดธาตุ พระอารามหลวง เป็นวัดเก่าแก่คู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดขอนแก่น ตั้งอยู่ที่ถนนกลางเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมืองขอนแก่น สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 2332 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โดยพระนครศรีบริรักษ์ (เจ้าเมืองขอนแก่นคนแรก) สร้างตามแบบศิลปะล้านช้าง

ความสำคัญและประวัติโดยสังเขป:

• พระอารามหลวง: ได้รับการยกฐานะเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ เมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2521
• เจดีย์พระธาตุนครเดิม: เป็นเจดีย์เก่าแก่ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นพร้อมกับการสร้างวัด มีลักษณะเป็นเจดีย์ทรงกลม ฐานเตี้ย หุ้มด้วยกระเบื้องเคลือบสีทั้งองค์ และมีบันไดนาคสามด้าน
• หลวงพ่อพระลับ: เป็นพระพุทธรูปสำคัญคู่บ้านคู่เมืองขอนแก่น เป็นพระพุทธรูปหล่อด้วยทองสัมฤทธิ์ ปางมารวิชัย ประดิษฐานอยู่ในพระอุโบสถ เล่ากันว่ามีความศักดิ์สิทธิ์และมีอภินิหาร
• ศูนย์กลางการศึกษา: วัดธาตุเป็นศูนย์กลางการศึกษาพระปริยัติธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
• อุโบสถ: สร้างขึ้นใหม่ทดแทนหลังเดิม มีพระประธานคือ "พระเจ้าใหญ่สมปรารถนา พระพุทธธรรมขันตโสภิตมหามงคล"

ปัจจุบัน:

วัดธาตุยังคงเป็นศูนย์กลางทางจิตใจและศาสนาที่สำคัญของชาวขอนแก่น เป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา และเป็นที่เคารพสักการะของพุทธศาสนิกชนทั่วไป รวมถึงเป็นแหล่งศึกษาพระธรรมวินัยสำหรับพระภิกษุสามเณร

• เจดีย์พระธาตุนครเดิม: เป็นเจดีย์เก่าแก่ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นพร้อมกับการสร้างวัด มีลักษณะเป็นเจดีย์ทรงกลม ฐานเตี้ย หุ้มด้วยกระเบื้องเคลือบสีทั้งองค์ และมีบันไดนาคสามด้าน


• อุโบสถ: สร้างขึ้นใหม่ทดแทนหลังเดิม มีพระประธานคือ "พระเจ้าใหญ่สมปรารถนา พระพุทธธรรมขันตโสภิตมหามงคล"


• พระประธานในพระอุโบสถ "พระเจ้าใหญ่สมปรารถนา พระพุทธธรรมขันตโสภิตมหามงคล"