วัดมหาธาตุ เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ ตั้งอยู่ที่ตำบลในเมือง อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 1926 โดยพระเจ้าเพชรบูรณ์ เจ้าเมืองเพชรบูรณ์ในสมัยนั้น

ประวัติความเป็นมาโดยสังเขป:

• สมัยสุโขทัย: จากลักษณะของเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ ทำให้สันนิษฐานว่าวัดแห่งนี้น่าจะสร้างขึ้นในสมัยสุโขทัย เพื่อเป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ
• สมัยอยุธยา: มีการค้นพบโบราณวัตถุในกรุเจดีย์ที่มีรูปแบบศิลปะอยุธยา ทำให้เชื่อว่าวัดนี้มีความสำคัญและได้รับการบูรณะหรือต่อเติมในสมัยอยุธยาด้วย
• พ.ศ. 2447: สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้มีรับสั่งให้พระยาเพชรรัตน์ (เฟื่อง) เจ้าเมืองเพชรบูรณ์ เกณฑ์ผู้คนมาบูรณะวัดมหาธาตุครั้งใหญ่
• พ.ศ. 2496: ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา
• พ.ศ. 2510: กรมศิลปากรได้ทำการบูรณะพระเจดีย์ และได้ขุดพบลานทองจารึกในพระเจดีย์องค์ใหญ่หลังพระอุโบสถ ซึ่งระบุว่า "พระเจ้าเพชรบุรเป็นลูกพระญาอนรงปรดิสถาแล" ทำให้ทราบว่าชื่อเดิมของ "เพชรบูรณ์" คือ "เพชรบุร"
• พ.ศ. 2525: ได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ

สิ่งที่น่าสนใจภายในวัด:

• พระเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์: เป็นเจดีย์เก่าแก่ สันนิษฐานว่าสร้างในสมัยสุโขทัย เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ
• พระอุโบสถ: ประดิษฐาน "หลวงพ่องาม" เป็นพระประธาน
• พระวิหาร: ประดิษฐาน "หลวงพ่อเพชรมีชัย" เป็นพระประธาน
• โบราณวัตถุ: พระพุทธรูปบูชา พระเครื่อง พระพิมพ์ และวัตถุโบราณอื่นๆ ที่ค้นพบภายในวัด

วัดมหาธาตุจึงเป็นวัดสำคัญคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่น่าสนใจ และเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ประชาชนเคารพศรัทธา

• พระเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์แบบสุโขทัย ที่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่าสร้างมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย เพื่อเป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ความสูงประมาณ 4 วาเศษ โดยทางกรมศิลปากรได้บูรณะพระเจดีย์ เมื่อ พ.ศ. 2510 และได้ขุดพบลานทองจารึกในพระเจดีย์องค์ใหญ่หลังพระอุโบสถ รวมถึงได้นำโบราณวัตถุที่บรรจุเจดีย์นั้นขึ้นมา บนลานทองจารึกไว้ว่า "พระเจ้าเพชรบุรเป็นลูกพระญาอนรงปรดิสถาแล" หรือ "พระเจ้าเพชรบุรเป็นลูกพระยาอันรงประดิษฐานไว้" จึงทำให้ทราบได้ว่า "เพชรบูรณ์" แต่เดิมมีชื่อว่า "เพชรบุร"


• หลวงพ่อเพชรมีชัย เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยเช่นเดียวกัน สร้างด้วยทองสำริดหน้าตักกว้าง 36 นิ้ว หลวงพ่อเพชรมีชัยเดิมชาวบ้านเรียกกันว่า หลวงพ่อวัดมหาธาตุ สันนิษฐานว่าสร้างพร้อมกับวัดเมื่อ พ.ศ. 1926 ต่อมาเปลี่ยนเป็นหลวงพ่อเพชรมีชัย เพราะถือเอาคำพูดของพระยาจักรี แม่ทัพที่ถืออาญาสิทธิ์มาขับไล่ทัพพม่าศึกอะแซวุ่นกื้ ซึ่งยกทัพมามาล้อมเมืองพิษณุโลกไว้ในสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี


• หลวงพ่องาม ด้วยเหตุที่งามด้วยพุทธลักษณะ สร้างด้วยทองสำริด ปางมารวิชัย ศิลปะอยุธยาตอนต้นสมัยอู่ทองรุ่นที่ 3 หน้าตักกว้าง 36 นิ้ว ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ในโบสถ์