คณํ วา ปริหเร ธีโร เอโกวาปิ ปริพฺพเช ปราชญ์พึงบริหารหมู่ หรือแม้อยู่คนเดียว พึงเว้นโทษหมด
คณํ วา ปริหเร ธีโร เอโกวาปิ ปริพฺพเช ปราชญ์พึงบริหารหมู่ หรือแม้อยู่คนเดียว พึงเว้นโทษหมด
พุทธศาสนสุภาษิต
/สัตตกนิบาตชาดก/
๏ คำอธิบาย:
พุทธสุภาษิต "คณํ วา ปริหเร ธีโร เอโกวาปิ ปริพฺพเช" มาจากภาษาบาลี โดยมีความหมายดังนี้:
คณํ (คะ-นัง): หมู่, คณะ, กลุ่มคน
วา: หรือ
ปริหเร (ปะ-ริ-หะ-เร): พึงบริหาร, พึงจัดการ, พึงนำไป
ธีโร (ที-โร): ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์
เอโก (เอ-โก): คนเดียว
อปิ: แม้
ปริพฺพเช (ปะ-ริบ-พะ-เช): พึงเว้น, พึงหลีกเลี่ยง, พึงงดเว้น
โทษหมด (โท-สะ-หมด-ทะ): จากโทษทั้งปวง, จากความผิดทั้งหมด
เมื่อนำมารวมกันจึงมีความหมายว่า "ปราชญ์พึงบริหารหมู่ หรือแม้อยู่คนเดียว พึงเว้นโทษหมด"
ความหมายโดยละเอียดคือ:
ปราชญ์พึงบริหารหมู่: ผู้ที่มีปัญญาควรที่จะมีความสามารถในการอยู่ร่วมกับผู้อื่น และนำพากลุ่มคนเหล่านั้นไปในทิศทางที่ถูกต้อง ดีงาม และสร้างสรรค์ อาจหมายถึงการเป็นผู้นำที่ดี การเป็นสมาชิกที่ร่วมมือ หรือการสร้างความเข้าใจและความสามัคคีในกลุ่ม
หรือแม้อยู่คนเดียว พึงเว้นโทษหมด: หากไม่สามารถอยู่ร่วมกับหมู่คณะได้อย่างสงบสุข หรือเกรงว่าจะนำมาซึ่งความเดือดร้อนหรือโทษภัย การเลือกที่จะอยู่คนเดียวก็เป็นทางเลือกหนึ่งที่ควรพิจารณา แต่การอยู่คนเดียวนั้นจะต้องตั้งมั่นในการประพฤติที่ดีงาม ละเว้นจากความชั่วและสิ่งที่ก่อให้เกิดโทษทั้งปวง
สรุป:
พุทธสุภาษิตบทนี้สอนหลักการดำเนินชีวิตที่สำคัญสองประการสำหรับผู้มีปัญญา:
ความสามารถในการอยู่ร่วมกับผู้อื่น: ปราชญ์ควรมีความสามารถในการบริหารจัดการกลุ่มคน นำพาสังคมไปสู่ความเจริญ และสร้างความสามัคคี
การเลือกสันโดษเมื่อจำเป็น: หากการอยู่ร่วมกับผู้อื่นนำมาซึ่งปัญหา หรือไม่สามารถรักษาความดีงามได้ การเลือกที่จะอยู่คนเดียวและตั้งมั่นในการละเว้นความชั่วก็เป็นสิ่งที่ควรกระทำ
โดยรวมแล้ว สุภาษิตนี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของการใช้ปัญญาในการเลือกวิถีชีวิตที่เหมาะสม ไม่ว่าจะอยู่ร่วมกับผู้อื่นหรืออยู่คนเดียว เป้าหมายสูงสุดคือการดำเนินชีวิตอย่างมีคุณค่าและปราศจากโทษภัย ๛
