อตฺตานํ น ทเท โปโส บุรุษไม่พึงให้ซึ่งตน

พุทธศาสนสุภาษิต
/ธรรมบท ขุทกนิกาย/


๏ พุทธสุภาษิต: อตฺตานํ น ทเท โปโส
คำอ่าน: อัด-ตา-นัง นะ ทะ-เท โป-โส

อธิบาย:
• อตฺตานํ (อัตตานัง): ซึ่งตน, ตนเอง, ตัวเอง (รูปกรรมของ อตฺตา - ตน)
• น (นะ): ไม่
• ทเท (ทะเท): พึงให้, ควรให้ (กริยาในความหมายเชิงแนะนำหรือห้ามปราม)
• โปโส (โปโส): บุรุษ, คน

เมื่อนำคำศัพท์มารวมกัน จะได้ความหมายโดยตรงว่า "บุรุษไม่พึงให้ซึ่งตน"

ในบริบทของพระพุทธศาสนา สุภาษิตบทนี้ไม่ได้หมายถึงการห้ามไม่ให้ใครให้สิ่งของที่เป็นของตนเอง หรือการห้ามการเสียสละ แต่มีความหมายที่ลึกซึ้งกว่านั้น โดยมุ่งเน้นไปที่การรักษาตนเองให้อยู่ในความดีงาม และไม่ยอมให้กิเลสหรือสิ่งที่ไม่ดีงามมาครอบงำตนเอง

ความหมายโดยนัยและอธิบายเพิ่มเติม:

สุภาษิตนี้สอนให้บุรุษ (ซึ่งในที่นี้หมายถึงคนทั่วไป ไม่จำกัดเพศ) พึงระมัดระวังและรักษาตนเองให้ดี ไม่ยอมให้ตนเองตกไปในอำนาจของสิ่งที่ไม่ดีงามต่างๆ อันได้แก่:

• กิเลส: ความโลภ ความโกรธ ความหลง และกิเลสอื่นๆ ที่จะนำไปสู่ความเสื่อมเสีย
• อบายมุข: สิ่งที่เป็นทางแห่งความเสื่อม เช่น การพนัน การดื่มสุรา การเที่ยวกลางคืน การคบคนชั่ว
• ความประมาท: การขาดสติ การไม่ใส่ใจในสิ่งที่ควร การปล่อยปละละเลยตนเอง
• ทิฏฐิวิบัติ: ความเห็นผิด ความเชื่อที่ผิดพลาด ซึ่งจะนำไปสู่การกระทำที่ไม่ถูกต้อง

การ "ไม่ให้ซึ่งตน" ในที่นี้จึงหมายถึง การไม่ยอมมอบตนเองให้แก่สิ่งเหล่านี้ การมีสติสัมปชัญญะ ควบคุมตนเองให้อยู่ในครรลองของความดีงาม รักษาศีลธรรม และเจริญปัญญา

สรุป:
พุทธสุภาษิต "อตฺตานํ น ทเท โปโส" สอนว่า บุคคลไม่ควรปล่อยปละละเลยตนเอง ไม่ควรยอมให้กิเลส อบายมุข ความประมาท หรือความเห็นผิด มาครอบงำจิตใจและนำพาตนไปสู่ความเสื่อมเสีย แต่พึงรักษาตนเองให้อยู่ในความดีงาม มีสติปัญญา และดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาท เพื่อความเจริญก้าวหน้าทั้งทางโลกและทางธรรม ๛