อตฺเถ ชาเต จ ปณฺฑิตํ ในคราวประสงค์อรรถของธรรม ย่อมต้องการบัณฑิต

พุทธสุภาษิต
เอกนิบาตชาดก

💡 อธิบายพุทธภาษิต: "อตฺเถ ชาเต จ ปณฺฑิตํ"
พุทธภาษิตที่ว่า "อตฺเถ ชาเต จ ปณฺฑิตํ" (อ่านว่า อัต-เถ ชา-เต จะ ปัณ-ฑิ-ตัง) ซึ่งมีความหมายโดยสรุปว่า "เมื่ออรรถเกิดขึ้น ย่อมต้องการบัณฑิต" นั้น เป็นคำกล่าวที่เน้นย้ำถึงความสำคัญของ ปัญญา และ บุคคลผู้มีปัญญา (บัณฑิต) ในการทำความเข้าใจและการเข้าถึงแก่นแท้ของธรรมะหรือความหมายที่แท้จริงของสิ่งต่าง ๆ

ความหมายของแต่ละคำ
อตฺเถ (อัต-เถ): มาจากคำว่า อรรถ (Atta) หมายถึง ความหมาย, ประโยชน์, เนื้อความ, จุดประสงค์, หรือแก่นสาร ของธรรมะหรือเหตุการณ์ใด ๆ

ชาเต (ชา-เต): มาจากคำว่า ชาติ (Jati) หมายถึง การเกิดขึ้น, การบังเกิดขึ้น, การปรากฏขึ้น ในบริบทนี้คือการที่ "ความหมาย" หรือ "ปัญหา" ได้ปรากฏขึ้นแล้ว

จ (จะ): คำเชื่อม มีความหมายว่า และ, ย่อม

ปณฺฑิตํ (ปัณ-ฑิ-ตัง): มาจากคำว่า บัณฑิต (Pandita) หมายถึง ผู้มีปัญญา, ผู้ฉลาด, ผู้รอบรู้ ในทางธรรมคือผู้ที่เข้าใจและดำเนินชีวิตตามหลักธรรม

การตีความและสรุป
พุทธภาษิตนี้มีความหมายที่ลึกซึ้งและสรุปได้ดังนี้ครับ:

เมื่อเกิดปัญหาหรือความหมายที่ต้องตีความ: ในชีวิตของคนเรา หรือในการศึกษาธรรมะ ย่อมมี "อรรถ" (ความหมาย, ประโยชน์, ปัญหา, แก่นสาร) ที่เกิดขึ้นและต้องการการทำความเข้าใจหรือการตัดสินใจที่ถูกต้อง

บทบาทของบัณฑิต: เมื่อความหมายหรือปัญหาเหล่านั้นเกิดขึ้นแล้ว (อตฺเถ ชาเต) เราย่อมต้องการ "บัณฑิต" (ปณฺฑิตํ) ในการเข้าถึงความเข้าใจที่ถูกต้อง

ทำไมต้องบัณฑิต?: เพราะบัณฑิตคือ ผู้ที่มีปัญญา สามารถ พิจารณา และ แยกแยะ ความถูกต้องจากความผิดพลาด (กุศล-อกุศล) เข้าใจในเหตุผลและผลลัพธ์ที่แท้จริง ไม่ถูกหลอกด้วยเปลือกนอกหรืออารมณ์ชั่ววูบ บัณฑิตจึงเป็นผู้เดียวที่สามารถเข้าถึงแก่นสาร (อรรถ) ของธรรมะหรือปัญหาได้อย่างแท้จริงและให้ประโยชน์ได้

📝 ข้อคิดที่ได้รับ
พุทธภาษิตนี้สอนให้เราเห็นว่า การศึกษาและดำเนินชีวิตตามหลักธรรมนั้น ปัญญา เป็นสิ่งสำคัญที่สุด และการคบหาหรือการรับฟังคำแนะนำจาก บัณฑิต (ผู้มีปัญญา) จะช่วยให้เรา:

ไม่หลงทาง: ในการตีความหลักธรรมที่ซับซ้อน

เข้าถึงประโยชน์: ในการตัดสินใจและแก้ปัญหาชีวิตได้อย่างถูกต้อง

มองเห็นแก่นแท้: ของสิ่งต่าง ๆ แทนที่จะยึดติดอยู่กับเพียงรูปลักษณ์ภายนอก

ในคราวที่ความหมายของธรรมปรากฏ (อตฺเถ ชาเต) จึงจำเป็นต้องพึ่งบัณฑิต (ปณฺฑิตํ) เพื่อให้ได้รับประโยชน์สูงสุดจากความหมายนั้น ๆ