คำสอนทางพุทธมักจะใช้ลิงเป็นสัญลักษณ์ของจิตที่ไม่นิ่ง เวลาจิตฟุ้งซ่าน ครูบาอาจารย์มักจะเปรียบว่าเป็น ‘จิตลิง’ เหตุผลในเรื่องนี้ย่อมชัดเจนในตัว เพราะ ‘จิตลิง’ นั้นชอบโดดคิดไปเรื่องโน้นเรื่องนี้ เหมือนลิงในป่าที่ห้อยโหนตามต้นไม้ กระโจนจากกิ่งหนึ่งไปอีกกิ่งหนึ่งโดยไม่มีจุดหมาย

ในบางกรณี ‘จิตลิง’ ก็ใช้ในความหมายที่กว้างกว่านั้น เพราะเอกลักษณ์ของจิตที่ไม่ได้รับการอบรมคือความไม่นิ่ง ‘จิตของปุถุชน’ จึงเป็น ‘จิตลิง’ นั่นเอง

หลวงพ่อชาใช้อุปมาเรื่องลิงตามความหมายนัยที่สองนี้เพื่ออธิบายถึงลักษณะของ ‘นิพพิทา’ หรือความเบื่อหน่ายจางคลาย พระพุทธองค์ทรงใช้คำว่า ‘นิพพิทา’ หมายถึง ความเข้าใจอันลึกซึ้งต่อกายและใจที่อาจเกิดขึ้นได้จากการภาวนา บางครั้งผู้ปฏิบัติภาวนาอาจหลงไปว่าความเบื่อหน่ายทางโลกที่เกิดขึ้นชั่วครั้งชั่วคราวคือการเกิดนิพพิทา หลวงพ่อชาสอนว่าอย่างนี้เป็นเพียงความรู้สึกของลิงเบื่อ นิพพิทาที่แท้จริงหมายถึงการเบื่อที่จะเป็นลิง

ธรรมะคำสอน โดย พระอาจารย์ชยสาโร
แปลถอดความ โดย ศิษย์ทีมสื่อดิจิทัลฯ