เมื่อไหร่ก็ตามที่เรามีความคิดยึดมั่นในตัวตน ไม่ว่าจะเหนือกว่า ด้อยกว่าหรือเสมอกันกับผู้อื่น เมื่อนั้นเราก็ติดอยู่ในกับดักของมานะทั้งสิ้น
กิเลสที่เรียกว่า ‘มานะ’ มีรากฐานจากความคิดสองประการ ประการแรกคือการประเมินค่า อีกประการหนึ่งเป็นการชูป้ายประกาศ เราชอบประเมินคุณค่าตนเองเทียบกับผู้อื่นและชอบชูตัวตนดั่งป้ายประกาศ ราวกับจะบอกใครๆ ว่า “ดูฉันสิ นี่ไงตัวฉัน”
‘มานะ’ นั้นมีด้วยกันสามแบบ คือ “ฉันเหนือกว่าเธอ” “ฉันด้อยกว่าเธอ” และ “ฉันเท่าเทียมกับเธอ”
ในแวดวงศาสนา ความคิดแบบ “ฉันด้อยกว่าเธอ” มักเข้าใจคลาดเคลื่อนว่าเป็นความถ่อมเนื้อถ่อมตัว ส่วนในสังคมประชาธิปไตย ความคิดแบบ “ฉันเท่าเทียมกับเธอ” แทบจะไม่มีใครเห็นว่าเป็นมานะเอาเสียเลย แต่เมื่อไหร่ก็ตามที่เรามีความคิดยึดมั่นในตัวตน ไม่ว่าจะเหนือกว่า ด้อยกว่าหรือเสมอกันกับผู้อื่น เมื่อนั้นเราก็ติดอยู่ในกับดักของมานะทั้งสิ้น
พระอาจารย์ชยสาโร
