ท่านพระโตเทยยะ
เป็นบุตรของพราหมณ์ ในนครสาวัตถี เมื่อเจริญวัยแล้วได้ไปฝากตัวเป็นศิษย์ศึกษาเล่าเรียนศิลปวิทยาในสำนักของพราหมณ์พาวรี
ผู้เป็นปุโรหิตของพระเจ้าปเสนทิโกศล ครั้นต่ามาพราหมณ์พาวรี
มีความเบื่อหน่ายในฆราวาส จึงทูลลาพระเจ้าปเสนทิโกศลออกจากตำแหน่งปุโรหิต
เมื่อได้รับพระบรมราชานุญาตแล้ว ได้ออกบวชเป็นชฏิลประพฤติพรตตามลัทธิของพราหมณ์
ตั้งอาศรมอยู่ที่ฝั่งแม่น้ำโคธาวารี ที่พรมแดนแห่งเมืองอัสสกะ
และอาฬกะต่อกัน เป็นคณาจารย์ให้ญ่บอกไตรเพทแก่หมู่ศิษย์
และอยู่ในจำนวนมาณพ ๑๖ คน ที่พราหมณ์พาวรีผูกปัญหาให้ไปทูลถามพระบรมศาสดา
ซึ่งประทับอยู่ที่ปาสาณเจดีย์ แคว้นมคธ
โตเทยยมาณพทูลขอโอกาสถามปัญหา ครั้นพระบรมศาสดาทรงอนุญาตแล้ว
ได้ทูลถามปัญหาเป็นคนที่เก้าว่า
โตเทยยมาณพ : กามทั้งหลายไม่ตั้งอยู่ในผู้ใด ตัณหาของผู้ใดไม่มี
และผู้ใดข้ามล่วงความสงสัยเสียได้ ความพ้นของผู้นั้นเป็นเช่นไร
?
พระบรมศาสดา : ความพ้นของผู้นั้นจะไม่เปลี่ยนเป็นอย่างอื่นอีก
(อธิบาย ผู้นั้นพ้นจากกาม ตัณหา และความสงสัยแล้ว กามก็ดี
ตัณหาก็ดี จะกลับเจริญขึ้น ผู้นั้นไม่ต้องพากเพียรพยายามเพื่อจะทำตนให้พ้นไปอีก
ความพ้นของผู้นั้นเป็นอันคงที่ ไม่แปรผันเป็นอย่างอื่น)
.
โตเทยยมาณพ : ผู้นั้นเป็นคนมีความทะเยอทะยาน หรือไม่มี
เป็นคนมีปัญญาแท้ หรือเป็นแต่ใช้ปัญญาทำให้ตัณหา และทิฎฐิเกิดขึ้น
ข้าพระองค์จะรู้จักท่านผู้เป็นมุนีนั้นได้อย่างไร ของพระองค์ตรัสบอกแก่ข้าพระองค์เถิด
?
พระบรมศาสดา : ผู้นั้นเป็นคนไม่มีความทะเยอทะยาน จะเป็นคนมีความหวังทะเยอทะยานก็หาไม่
เป็นคนมีปัญญาแท้ จะไม่ใช้ปัญญา ก่อให้เกิดตัณหาทิฏฐิ
ท่านจงรู้จักมุนีว่า คนไม่มีกังวล ไม่ติดอยู่ในกามภพอย่างนี้เถิด.
พระบรมศาสดาทรงพยากรณ์ปัญหาจบลง โตเทยยมาณพได้สำเร็จพระอรหัตตผล
เมื่อจบโสฬสปัญหาพยากรณ์แล้ว โตเทยยมาณพพร้อมด้วยมาณพสิบห้าคนทูลขออุปสมบทในพระธรรมวินัย
พระองค์ก็ทรงอนุญาตให้เป็นภิกษุด้วยวิธี เอหิภิกขุอุปสัมปทา
ท่านพระโตเทยยะดำรงชนมายุสังขารอยู่โดยสมควรแก่กาลแล้ว
ก็ดับขันธปรินิพพาน
|