"ข้าวสุก จิตสุก"

" .. เย็นวันหนึ่งเมื่อปัดกวาดเสร็จ "ท่าน (หลวงปู่ขาวฯ) ออกจากที่พักไปสรงน้ำ ได้เห็นข้าวในไร่ชาวเขากำลังสุกเหลืองอร่าม" ทำให้เกิดปัญหาขึ้นมาในขณะนั้นว่า "ข้าวมันงอกขึ้นมาเพราะมีอะไรเป็นเชื้อพาให้เกิด" ใจที่พาให้เกิดตายอยู่ไม่หยุดก็น่าจะมีอะไรเป็นเชื้ออยู่ภายในเช่นเดียวกับเมล็ดข้าว

"เชื้อนั้นถ้าไม่ถูกทำลายเสียที่ใจให้สิ้นไป จะต้องพาให้เกิดตายอยู่ไม่หยุด" ก็อะไรเป็นเชื้อของใจเล่า "ถ้าไม่ใช่กิเลส อวิชชา ตัณหา อุปาทาน" คิดทบทวนไปมาโดยถืออวิชชาเป็นเป้าหมายแห่งการวิพากษ์วิจารณ์ พิจารณาย้อนหน้าถอยหลัง อนุโลมปฏิโลมด้วยความสนใจ

อยากรู้ตัวจริงแห่งอวิชชา "นับแต่หัวค่ำจนดึก" ไม่ลดละการพิจารณาระหว่างอวิชชากับใจ "จวนสว่างจึงตัดสินกันลงได้ด้วยปัญญา อวิชชาขาดกระเด็นออกจากใจไม่มีอะไรเหลือ การพิจารณาข้าวก็มายุติกันที่ข้าวสุกหมดการงอกอีกต่อไป"

การพิจารณาจิตก็มายุติกันที่อวิชชาดับ "กลายเป็นจิตสุกขึ้นมาเช่นเดียวกับข้าวสุก" จิตหมดการก่อกำเนิดเกิดในภพต่างๆ อย่างประจักษ์ใจ "สิ่งที่เหลือให้ชมอย่างสมใจคือความบริสุทธิ์แห่งจิตล้วนๆ" ในกระท่อมกลางเขา มีชาวป่าเป็นผู้อุปัฏฐากดูแล

"ขณะที่จิตผ่านดงหนาป่ากิเลสวัฏฏ์ไปได้แล้ว" เกิดความอัศจรรย์อยู่คนเดียวตอนสว่าง พระอาทิตย์ก็เริ่มสว่างบนฟ้า "ใจก็เริ่มสว่างจากอวิชชา ขึ้นสู่ธรรมอัศจรรย์ถึงวิมุตติหลุดพ้น" ในเวลาเดียวกันกับพระอาทิตย์อุทัยช่างเป็นฤกษ์งามยามวิเศษเอาเสียจริงๆ .. "

"วัตรและปฏิปทาของ หลวงปู่ขาว อนาลโย"
(โดยหลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน)