เบญจะเหตุแห่งการก่อเกิด

สิ่งที่เกิดขึ้นไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นลอยๆ แม้กระทั่งบางครั้งเราเรียกว่าบังเอิญ มันไม่ใช่สิ่งบังเอิญ แต่เป็นเพราะความพร้อมของเหตุ มารวมกันประกอบทำให้เกิดพร้อมที่จะเกิดเหตุและผลต่อไป แม้แต่โรคภัยไข้เจ็บที่เราเคยเป็นก็ไม่ใช่เป็นสิ่งบังเอิญที่ทำให้เราเกิดเจ็บป่วยขึ้นมา แต่เป็นมารวมกันประกอบทำให้เกิดพร้อมที่จะเกิดเหตุและผลต่อไป ทำให้โรคนั้นแสดงผลขึ้นมา ในความประจวบเหมาะแห่งเหตุสัปปายะ หรือเรียกง่ายๆ ว่า เหตุแห่งการก่อเกิด ๕ ประการ ได้แก่ ฐานเหตุ ปัจจัยเหตุ เหตุแวดล้อม เหตุปัจจัยของวิบากกรรม และเหตุของจิตวิญญาณกุศล มีหลักการอธิบายดังนี้
๑. ฐานเหตุ คือ สิ่งที่เป็นพื้นฐานที่ทำให้เป็นเหตุ เช่น เขาจะไปไหว้พระ สิ่งที่เป็นฐานแห่งเหตุ คือ เขานับถือศาสนาพุทธ ถ้าเขาไม่นับถือศาสนาพุทธเขาก็ไม่ได้ไปไหว้พระแน่นอน อาจจะไปทำอย่างอื่นแทน
๒. ปัจจัยเหตุ คือ เหตุอื่นที่เข้ามาร่วม เช่น คนนี้เขานับถือพระ เพราะว่าเดือดร้อน
๓. เหตุแวดล้อม คือ ความเหมาะสมลงตัวของสภาวะการณ์ และสิ่งแวดล้อม เอื้ออำนวย เช่น น้ำเจอที่ลาดชัน ก็จะกลายเป็นน้ำตก ถ้าไปเจอทางเรียบก็จะใหลไปช้าๆ สภาพแวดล้อม สภาวะการณ์นั้นๆ มีสิ่งเอื้ออำนวยให้กระทำ
๔. เหตุปัจจัยของวิบากกรรม คือ เราเคยทำกรรมเหล่านั้นในอดีตจึงส่งผลในปัจจุบันเรียกว่า วิบาก หากเป็นกุศล เราเรียกว่า บุญวาสนา ทางไม่ดี เรียกว่าบาปวาสนา
๕. เหตุของจิตวิญญาณกุศล คือ เหตุให้เกิดสิ่งดี ซึ่งเกิดจากกุศลอดีต หรือกุศลปัจจุบันอุดหนุน ค้ำชู สิ่งไม่ดีย่อมไม่เกิด หากเกิดขึ้นก็ย่อมจะไม่รุนแรง เพื่อสิ่งที่เป็นกุศลมาช่วยผ่อนแรงอกุศล แต่ถ้าเราไม่เคยได้ทำกุศลในอดีตเลย หรือทำมาน้อยไม่เพียงพอ และปัจจุบันก็ทำไม่เพียงพอต่อแรงกรรมนั้นๆ แรงกรรมย่อมแรงกว่าและส่งผลแรง ยกตัวอย่าง อุกาบาตที่อยู่นอกโลก แล้วพุ่งมายังโลก โลกนี้มีโอโซนชั้นบรยากาศอยู่ เมื่ออุกาบาตพุ่งชนเข้ามายังโลก มาเสียดสีเข้ากับชั้นบรรยากาศ อุกาบาตนี้จึงลุกเป็นไฟเผาไหม้ตนเองเรื่อยมา พอจะมาตกถึงยังพื้นโลก ก็กลายเป็นจุณหมดแล้ว จึงทำให้โลกนี้อยู่รอดปลอยภัย ฉันใด กุศลที่เราสร้างก็คอยเป็นเกาะป้องกันคุ้มครองเราฉันนั้น เมื่อมีเจ้ากรรมนายเวรมาแรงแต่ว่าเรามีกุศลแรงกว่า เจ้ากรรมนายเวรจึงส่งวิบากมาให้แค่นิดเดียว
ฉะนั้นสิ่งที่เราทำทุกอย่าง ล้วนแล้วแต่เป็นสิ่งที่เราจะต้องได้รับผลของการกระทำเช่นนั้น แล้วแต่ความชอบธรรม สมควร เหมาะสม กาลเวลา และเหตุนั้นๆ
ขอให้ทุกคนหมั่นสร้างกุศล อย่างน้อยก็ควรสร้างเพื่อเป็นเกาะกำบังป้องกันเพศภัยอันตรายต่างๆ ที่จะเกิดแก่ตัวเราเอง